Veliki formati: Identiteti
Arte galerija, Beograd
24. 9. – 19. 11. 2022.
Faro konvencijom Saveta Evrope 2005. godine ustanovljeno je da pravo na baštinu imamo svi, a shodno tome i da svi imamo obaveze spram nje. O njoj se najbolje brinu njeni baštinici, pojedinci ili društva, a njihovo angažovanje nikada neće moći da zameni bilo koja profesionalna ustanova zaštite nasleđa, poput zavoda, instituta ili muzeja kojima je to posao.¹ Kada se problem stavi u polje savremene umetnosti uključuje se i element mogućnosti prepoznavanja dela i umetnika čije stvaralaštvo treba sačuvati i zaštiti, čiji rad treba podržati.
Kolekcionar kao kustos i selektor projekat je koji se realizuje u Arte galeriji u Beogradu, a koji kao jedan od svojih osnovnih ciljeva postavlja premošćavanje jaza između javnih i privatnih umetničkih zbirki. Izložba koja se peti put po redu organizuje u okviru projekta nosi naziv Identiteti i čine je radovi velikog broja domaćih umetnika, u različitim medijima, sa različitim temama i različitih stilskih izraza, objedinjeni i izloženi u sva četiri prostora galerije. Izložba pruža jedan od mogućih uvida u stvaralaštvo generacija koje su došle nakon Drugog svetskog rata, čije su formiranje obeležile političke, društvene, kulturne i ekonomske promene druge polovine dvadesetog veka i dvehiljaditih godina. Dela nastala tokom poslednjih šest decenija na direktan ili indirektan način mogu biti reprezenti spoljnih činilaca i faktora u okviru kojih su nastali, ali ovom izložbom ona su objedinjena premisom da svako od dela mora u sebi nositi ličnost stvaraoca, njegov senzibilitet, stavove, mišljenja, dileme i borbe – njegov identitet.
Arte galerija u svojim prostorima nastupa kao kolekcionar/selektor dela savremene umetnosti koje sjedinjuje kako bi ona bila dostupna široj javnosti i kako bi iskoračila van zatvorenih, privatnih prostora kolekcionarskih domova. Među autorima čija su dela uključena u okviru izložbe prepoznaju se velika imena naše savremene umetnosti kao što su recimo Bora Iljovski, Dušan Otašević, Mrđan Bajić, Ivan Grubanov, Đorđe Ozbol, Uroš Đurić, Nikola Marković, Mića Stajčić, Dragomir Ugren, Veljko Vujačić, Marina Abramović. Problem koji se javlja jeste: na koji način uobličiti postavku sačinjenu od radova umetnika koji stvaraju na različite načine, koji obrađuju različite teme, koje ujedno i predstavljaju drugačijim izražajnim formama, iako uvijeni terminom identitet u najširem pojmovnom kontekstu.
Ono što je radovima zajedničko jeste da su rađeni u velikim formatima koji dominiraju prostorima u kojima se nalaze. Dela rasprostranjena po zidovima galerije uobličavaju prostore koje posetilac može interpretirati kao kapele umetnosti, budući da je okružen sa svih strana monumentalnim formatima. U tom kontekstu može se postaviti pitanje da li veliki formati mogu funkcionisati u istom prostoru ako nisu u direktnoj vezi, odnosno ako nisu deo iste slikarske celine poput Moneovih Lokvanja u Musée de l’Orangerie ili na primer tematskih celina u slučaju crkvenog slikarstva. U takvim uslovima, uočava se da pojedinačna dela ne dolaze do izražaja, već počinju međusobno da se guše u borbi za iskazivanjem svojih potencijala. Sa druge strane, ostvarene su vrlo interesantne odluke u postavci u pojedinim prostorima. Primer toga je izlaganje Plave sobe Milana Blanuše koja u galeriji na Andrićevom vencu ima sopstveni intimni prostor sobe, čime se ostvaruje komunikacija između samog naziva dela i njegovog pozicioniranja u sklopu postavke. Veoma je pohvalna i odluka kustosa da postavi Ofeliju Vladimira Dunjića u horizontalni položaj u centru gornje prostorije pomenute galerije. Predimenzionirana Ofelija kao da direktno leži pred posmatračem i u potpunosti dominira prostorom – preseca konvencionalni način izlaganja dela nastalih u slikarskoj tehnici. Slika sa posmatračem komunicira u jednom potpuno drugačijem i novom formatu, gotovo trodimenzionalnom, skulptorskom.
Radovi velikih formata, najznačajnijih domaćih umetnika, uvijeni tankom opnom (identitet), međusobno se nadmeću i prožimaju u potrebi za sopstvenim prostorom. Ipak, izložba daje posetiocu uvid u savremene umetničke prakse, prikazavši nam skrivena dela iz privatnih kolekcija. Faro konvencija odnos prema baštini opisala je kao privilegiju, ali i obavezu. Stoga, zaključuje se i da je društvena obaveza kolekcionara da dela koja poseduje izlaže i očima javnosti, ali način na koji će navedena aktivnost biti realizovana ne sme da isključuje osnovne potrebe samog umetničkog dela.
¹ M. Popadić, Vreme prošlo u vremenu sadašnjem: uvod u studije baštine, Beograd, Centar za muzeologiju i heritologiju Filozofskog fakulteta, Službeni glasnik, 2015.