Pejzaž Kristine Cvetuljski komunicira jasnu materijalnost, ali vešto izbegava konkretno definisanje vremena i prostora. Umesto istraživanja doživljaja specifičnog lokala, prirode ili atmosferskih prilika, umetnica iz proživljenih utisaka i beleški mnoštva prostora i trenutaka kreira čisto likovni prostor. Lazurnošću ulja i izborom tonova na granicama kategorija boje ostvaruje specifičnu derealizovanu atmosferu, koja pejzaž transformiše iz slike prirode u matricu za posmatračevo uosećavanje i istraživanje sopstvenih psiholoških procesa. Na taj način njihova materijalnost se ne svodi na prikaz određenog prostora, već se prenosi na plan somatskog i psihološkog razgovora. Značenje ovih kompozicija se modifikuje kroz igru posmatranja, a krajnji efekat nije predodređen, varira od potpunog umirenja, preko anksiozne potrage za potekstom, do ushićenja u prepoznavanju posmatraču bliskog sadržaja.

Osim percepcijom i prepoznavanjem, izloženi niz dela se poigrava i ustaljenim odnosom čoveka i pejzažnog slikarstva. Slika prirode ne predstavlja metaforu za čoveka, ni na psihološkom ni na kulturološkom planu, već se čovek iščitava iz sedimentiranog iskustva pretočenog u fluidne forme i dvosmislene tonove. Pri tome se nikada ne prodire do krajnjeg, konačnog utiska i značenja, kompozicije variraju od tenzije akcije do smirenja čula. Na njima se nebo, vodene i travnate površine naizgled prostiru unedogled, ali subjekti neretko deluju zarobljeni, bez lakog izlaza. 

Mehanizmi nadanja

Umetnički proces odlikuje izrazito analitički pristup vizuelnim sadržajima iz ličnog iskustva umetnice, te modifikacija, uklapanje, i neretko umekšavanje formi različitog porekla, te njihovo konačno sintetizovanje u namerno dvosmislene kompozicije. Ovi snoliki pejzaži u saradnji sa percepcijom posmatrača konstantno lutaju psihoanalitičkim osama sažimanja i izmeštanja [1]  – nagomilani proizvodi psihe, mnoštvo doživljaja i utisaka, postaju tek fini prelaz između par površina u konstantnoj latentnoj tenziji figuralnosti i apstrakcije, ili se pak smeštaju u aktivnu, bučnu figuru psa u trku. Već etimologija istaknutih pojmova po sebi očitava intuitivnu vezu prostora i psihe, koju Kristina Cvetuljski istražuje nizanjem podsvesno odabranih metafora i metonimija. Rezultat ovih poigravanja je izrazita nestalnost značenja prikazanog mesta. Derealizacija kroz likovni postupak je verovatno najočiglednija veza među radovima, a njoj doprinosi prekid intersubjektivnosti. Čini se da svi sadržaji dolaze iz vizure umetnice, i da se nude istraživnju posmatrača, ali se direktna komunikacija izbegava. Kao što eliminiše prikazivanje ljudi kao aktera kompozicije, slika Kristine Cvetuljski više je prozor nego portal, dopušta tek naziranje kroz izmaglicu i polutamu.

Kraba u vremenu

U skladu sa rastakanjem utiska teritorijalnosti, ni dimenzija vremena u izloženim radovima nije shvaćena pravolinijski. Paralelno tezi Rebeke Solnit, istorija Kristine Cvetuljski pre liči na pokrete krabe nego na marširanje vojske, [2] umetnica postrance seče kroz različite trenutke u potrazi za ujedinjujućim utiskom. Kreiranjem specifičnog derealizovanog, a jasno materijalnog pejzaža, nudi atmosferu koja je u jednakoj meri sećanje na prošlost, trenutno čulno iskustvo, san ili čak vizija. Slobodna da lebdi van normiranih kategorija likovne forme i ljudske percepcije, svojstvenim likovnim jezikom polemiše o transformaciji materijalnog sveta kroz procese psihe, uvek izbegavajući jednoznačan rasplet.

Dunja Belić

[1] Condensation and displacement: E. Roudinesco, Jacques Lacan, Cambridge 2005, 271.

[2] R. Solnit, Hope In the Dark, Chicago 2016, 3–4.