31. Memorijal Nadežde Petrović – Gestovi, znakovi života
1. 10. – 13. 11. 2022.
Gestovi, znakovi života predstavlja 31. izdanje Memorijala Nadežde Petrović, i ukoliko ste se našli u Čačku u periodu između 1. oktobra i 13. novembra 2022. godine, bili ste u prilici da vidite jednu izložbu koja se na svojevrstan način saživela sa gradom u kome se nalazi.
Teme koje Gestovi, znakovi života predlažu idu preko nacionalnih i regionalnih okvira postavljajući pitanja u vezi sa egzistencijom i razmatrajući svet i društveno-politički okvir kao mesto uzročno-posledičnih događaja koje gestovi otkrivaju i dekonstruišu. Tako se pitanje umetničkog gesta u ovom izdanju Memorijala kao „znaka života” može razumeti kao egzistencijalno, ali i pokušaj, možda na trenutak, suspenzije i stavljanja u drugi plan lokalnih, atomizovanih tema, da bismo im pronašli mesto i prepoznali u panoramskoj slici društva. U svom tekstu pišu selektori ovogodišnje izložbe Bojan Đorđev i Siniša Ilić.
U skladu sa napomenutim težnjama za istraživanje umetničkog gesta kao suštinskog činioca, ne samo stvaralačkog procesa, već i alata za borbu u socijalnoj relevantnosti, Siniša Ilić i Bojan Đorđev napravili su selekciju umetnika koja obuhvata različite generacije, i na jedan koncizan i stimulativan način prezentuje inovativne aspekte savremene umetničke scene kroz gest kao znak života. Otvorenost u interpretiranju umetničkog gesta dovela je do interesantnih rezultata, kako nije uklizila u prazne imenitelje koji na kraju ništa ne znače (kao što brojne “velike” izložbe upadaju u tu zamku), već su umetnici shvativši brojne varijacije zajedničkog imenitelja, zaista napravili jednu pulsirajuću celinu koja se mogla osetiti u Čačku.
Umetnici koji su izlagali na ovogodišnjoj izložbi memorijala vrlo su raznoliki, te se kreću od kolektiva, pojedinaca, istorijskih ličnosti, pa do gimnazijskih đaka. BADco, Ben Kain, Bogdan Đukanović, Borjan Grujić, Tina Gverović, Vlatka Horvat, Nadežda Kirćanski, Neda Kovinić, Ivana Kožarića, Siniša Labrović, Stefan Lukić, Ola Maćevska, Jelena Milićević, Ana Miljanić, Anastasija Pavić, Nadežda Petrović, Katarina Popović, Marko Tirnanić, Vesna Vesić i Uroš Zvizdić, izloženi su u različitim kontekstima provučenim kroz čitav grad.
Izložba se pored konvencionalnih merila uspešnosti, može sagledavati kroz dva paralelna toka intervencije, jedan je javni, drugi istorijski. U istorijskom narativu izložbe, gde je polazna tačka slika Nadežde Petrović More koja se nalazi u Galeriji Nadežda Petrović, ona prikazuje jedan snažan i odlučan slikarski gest. Prebacivanjem Mora na početak izložbe, uneli su preispitivanje umetničkog gesta u istorijskom toku, kako opusa Nadežde Petrović tako i umetničkih kretanja danas. Možda i još važnije, u prostoriji gde je izložena zbirka radova Nadežde Petrović, uneseni su radovi koje su napravili tinejdžeri u kolaboraciji sa Benom Kainom. Ovim gestom, napravljena je inverzija očekivanja, i aktuelizacija muzejskih narativa. Proizvod umetnikovog rada nije zarobljen u prostoru koji Grojs definiše kao: muzej na dnevnom svetlu je mesto definitivne smrti koja ne dozvoljava nikakvo vaskrsenje, niti povratak prošlosti. Muzej institucionalizuje zaista radikalno, ateističko, revolucionarno nasilje koje pokazuje prošlost kao neizlečivo mrtvu. To je čisto materijalistička smrt bez povratka – estetski materijalni leš funkcioniše kao svedočanstvo o nemogućnosti vaskrsenja.¹
U današnjici gde imamo osećaj da se istorija hronično ponavlja, neophodno je praviti ovakve intervencije savremenim jezikom. Važno je komunicirati sa našim nasleđem, van nacionalističkih tokova kojima su muzejske institucije sklone, već na jedan način koji ga nužno ne romantizuje, već aktuelizuje.
Najimpresivniji efekat koji postiže ova izložba, pored odličnih postavki u prostorima kao što su Galerija Nadežde Petrović i Gradska Biblioteka Vladislav Petković Dis, je način na koji radovi komuniciraju sa gradom. Kroz konstantne diskusije koje se vode na umetničkoj sceni o tome kako dovesti novu, neumetničku publiku u galerije, ovo se ispoljava kao jedan model gde se umetnost dovodi neumetničkoj publici. Bez komercijalizacije, na smislen i autentičan način, savremena umetnost u ovom kontekstu se čita kao aktivni činilac društva u kome živimo. Bez mnogo pretencioznosti, radovi su deo svojevrsne poetizacije svakodnevnog života. Kroz radove Katarine Petrović na parceli Kosovskog venca, vidimo biljke kao izvođače i rast kao koreografiju, kod Stefana Lukića u radu Time trkačku stazu tumačimo kao metaforu za mladost i umetnički gest kao jedan čin inata protiv ustaljenih koncepcija. U radu Jelene Milićević u apoteci Dr Dragiša Mišović pod nazivom Bromazepam, nežnost se nudi kao svojevrsni lek u situacijama koji često izazivaju svakodnevne frustracije, dok na drugoj krajnosti, u radu Bogdana Đukanovića Sve o čemu nisam sanjao, koji se nalazi na glavnom trgu ispred Doma kulture Čačak, posmatrač se stavlja u situacije simulirane nelagodnosti kako bi se suočio sa medijskim fenomenima, koje inače pasivno integriše u svoj život.
Kroz brojne radove, događaje, performanse, ono što nam ovogodišnji Memorijal nedvosmisleno poručuje je, da (umetnički) gest zaista jeste znak života. Kroz saradnju umetnika, selektora i samog grada, u sklopu ove izložbe je prikazana jedna skoro optimistična mogućnost saživota, i destigmatizacija savremene umetničke prakse na širem planu. Što na kraju poteže pitanje slično onome koje Borjan Grujić postavlja na fasadi Galerije: Šta znamo? Šta želimo? od umetnosti danas?
¹ B. Grojs, O umetničkom aktivizmu, U toku, Službeni glasnik,Beograd 2020, strana 55